Bi kịch về 3 cái chết - Chương 27
Hạ màn
Ngày đăng 22-12-2015
Tổng cộng 28 hồi
Đánh giá 9.6/10 với 31176 lượt xem
Hercule Poirot đang ngồi trong chiếc ghế bành. Đèn quanh phòng tắt hết. Chỉ để một bóng đèn nhỏ tỏa ánh sáng màu hồng trên gương mặt người ngồi ghế. Một khung cảnh có một không hai - một mình ông ngồi dưới ánh đèn - với ba vị khách, ngài Charles, ông Satterthwaite và nàng Egg Lytton Gore - khách mời riêng của Poirot - ngồi một chỗ khuất ánh sáng.
Giọng nói Hercule Poirot nghe như xa xôi. Ông ngồi đó như đang nói với khoảng không, chớ không phải trước các vị khách.
- Muốn tái hiện lại một vụ án - đó là việc làm của nhà thám tử. Dựng lại một vụ án phải sắp xếp theo thứ tự từng sự kiện như ta xếp hình quân bài theo mô hình một ngói nhà. Các sự kiện nếu không liên tục thì - cũng như quân bài không ăn khớp - vậy là - phải xếp lại cái khác, nếu không mô hình sẽ sụp đổ...
- Quý vị còn nhớ ngày hôm kia tôi đã phân tích ba dạng tư tưởng. Tư tưởng mang kịch tính - tượng trung nhà sản xuất, chỉ nhìn thấy hiệu quả một cách máy móc - một dạng tư tưởng biểu lộ qua cách diễn trò - và thêm một dạng tư tưởng lãng mạn của tuổi trẻ - và cuối cùng, thưa quý vị đó là tư tưởng phàm tục - chỉ nhìn thấy không phải một màu xanh biển cả hay một màu hoa trinh nữ, mà chỉ toàn một màu tối om như tấm màn sân khấu.
- Vậy nên tôi sẽ tham gia, thưa các bạn điều tra vụ án ngài mục sư Babbington tháng Tám vừa rồi. Ngay cái đêm đó ngài Charles Cartwright đã giả thiết là, Stephen Babbington bị giết chết. Tôi không nhất trí với giả thiết đó. Tôi không thể tin được bởi - a. một người như Stephen Babbington lại có thể cho là bị giết chết và b. có thể đánh thuốc độc để giết chết bất kỳ người nào có mặt tại bữa tiệc hôm đó.
- Giờ thì tôi chấp nhận giả thiết ngài Charles đặt ra là đúng đắn, còn tôi đã phạm sai lầm. Tôi lầm vì nhìn vụ án ở một góc độ hoàn toàn lệch lạc. Chỉ trong vòng hai mươi bốn giờ tôi đã nhận chân được đâu là quan điểm đúng đắn - các bạn hãy cho tôi được bày tỏ quan điểm vụ án giết ngài mục sư Stephen Babbington là toàn toàn có lý và hợp logic.
- Tôi xin được phép kể lại, từ lúc này được mời tất cả các bạn trở lại quá trình suy luận của tôi. Về cái chết ngài mục sư Stephen Babbington, có thể đó là màn một của vở kịch. Màn khép lại vừa hết một lớp là lúc chúng ta rời khỏi khu nhà Chòi Canh.
- Màn hai bắt đầu tại Monte Carlo lúc ông Satterthwaite đưa cho tôi xem tờ báo đăng tin ngài Bartholomew bị giết chết. Ngay lúc đó tôi đã mắc sai lầm và ngài Charles nghĩ đúng. Cả hai vụ giết người cùng chung một nội dung vụ án. Sau đó lại thêm một vụ giết người thứ ba nằm trong cuối vụ án - đó là vụ giết phu nhân De Rushbridger. Cái chúng ta cần nhắm tới là tập hợp một quan điểm hợp logic của ba cái chết - nghĩa là ba vụ án chỉ có một thủ phạm duy nhất, hung thủ giết người để thỏa mãn một ý đồ riêng tư.
- Bây giờ tôi cần phải nói ra đây cái mấu chốt vấn đề chưa giải quyết xong, đó là có phải cái chết ngài Bartholomew Strange xảy ra sau cái chết ngài mục sư Babbington. Ta hãy xem xét kỹ ba vụ án, không phân biệt thời gian địa điểm; nhiều khả năng vụ giết ngài Bartholomew Strange là vụ án nổi cộm, vụ án trung tâm, hai vụ kia là thứ yếu - được cho là có dính dáng tới ngài Bartholomew Strange. Tuy nhiên như tôi đã trình bày trước đây - kẻ thủ phạm không thể gây án như chính nó muốn. Stephen Babbington bị giết chết trước rồi sau đó mới đến lượt ngài Bartholomew bị giết. Tuy nhiên, có thể là vụ án sau xuất phát từ vụ án trước rồi lần theo đó ta nhắm vô vụ án thứ nhất để chiêm nghiệm ra manh mối cả hai vụ án.
- Bởi vậy tôi ngả theo quan điểm cho là vì một sự lầm lẫn là có thật. Có thể nào hung thủ nhắm vô ngài Bartholomew Strange là nạn nhân đầu tiên, rồi đến ngài mục sư Babbington bị đầu độc vì nhầm lẫn? Tôi buộc phải từ bỏ ý tưởng đó. Những người gần gũi ngài Bartholomew Strange từ lâu đều biết là ngài không uống rượu cocktail.
- Một ý kiến nữa! Có phải mục sư Stephen Babbington bị đầu độc vì nhầm lẫn thay vì nhắm vô một vị khách khác? Tôi không thấy đâu là bằng chứng. Tôi phải quay lại với ý tưởng ban đầu cho là hoàn toàn có tính toán trước - ngay lập tức tôi gặp ngay sự phản bác - cái bằng chứng xét thấy vô lý đó vẫn thường gặp.
- Cuộc điều tra bao giờ cũng khởi đầu với những giả thiết hết sức đơn giản dễ hiểu. Cứ cho là mục sư Stephen Babbington đã uống một ly cocktail có pha thuốc độc thì ai là người đứng ra lãnh nhiệm vụ đó và trong trường hợp nào? Thoạt nhìn, tôi ngờ có hai người có thể nhúng tay vô việc này, (tức là người mang món rượu đến mời khách) đó là ngài Charles Cartwright, chính tay ông mời và một người nữa là người hầu bàn, Temple. Nhưng cho dù hai người này bị nghi là có thể đã bỏ thuốc độc vô ly rượu, cả hai cũng không thể tự tay mang đúng cái ly rượu đó đến mời ngài Babbington được. Muốn làm được chuyện đó, nàng Temple phải thật khéo tay bưng khay rượu mời ngài đúng ngay cái ly cuối cùng - (điều này không phải dễ, nhưng vẫn có thể làm được). Ngài Charles thì cứ nhắm ngay cái ly rượu đó mời khách. Nhưng mấy việc đó lại không lặp lại đúng bài bản. Hình như là hoàn toàn do một sự tình cờ, và chỉ có tình cờ cái ly rượu đó đến ngay vị trí ngài mục sư đang ngồi bàn.
- Ngài Charles Cartwright và người hầu bàn Temple lo việc mời rượu cocktail. Có phải hai người đã có mặt tại tu viện Melfort. Hoàn toàn không phải. Vậy ai là người có nhiều khả năng tráo cái ly rượu Bồ của ngài Bartholomew? Chỉ có người quản gia Ellis, hắn bỏ trốn rồi, và một người tiếp tay cho hắn đó là người hầu bàn. Nhưng đến đây một giả thiết không thể loại bỏ là có một trong các vị khách đã bỏ thuốc độc vô ly rượu. Giả thiết khó đứng vững, nhưng cũng có thể xét đến bởi bất cứ ai cũng có thể lẻn vô trong phòng ăn rồi tự tay bỏ thuốc độc vô ly rượu Bồ.
- Lúc tôi đến thăm ngài ở khu nhà Chòi Canh, ngài đã lập xong trước đó danh sách những ai đã có mặt tại Chòi Canh và tại tu viện Menfort. Bây giờ tôi mới nói bốn vị khách đứng đầu bảng gồm có - thuyền trưởng và phu nhân Dacres, nàng Sutcliffe và nàng Wills - theo tôi nghĩ nên loại ra ngoài danh sách.
- Bốn vị khách này không thể nào biết trước họ đến để gặp ngài mục sư Stephen Babbington trong bữa tiệc tối hôm đó. Vụ đầu độc bằng chất nicotine phải được tính toán chuẩn bị từ trước chớ không thể được thi hành ngay trong một phút bốc đồng. Còn ba người nữa trong danh sách gồm - phu nhân Mary Lytton Gore, nàng Lytton Gore và anh chàng Oliver Manders. Dù không chắc là họ, nhưng ba người khách này đều có thể ngờ là hung thủ. Tất cả đều là người dân ở địa phương, ta có lý do nghi họ là thủ phạm giết ngài Stephen Babbington, và chọn đúng thời điểm tổ chức buổi tiệc đêm hôm đó để ra tay.
- Mặt khác tôi không tìm thấy bằng chứng nào ghép cho họ phạm tội.
- Ông Satterthwaite cùng san sẻ một quan điểm với tôi trong vụ này, ông dừng lại ở một điểm ngờ cho anh chàng Oliver Manders. Theo tôi nghĩ có nhiều khả năng nghi ngờ anh chàng Manders. Gã có vẻ như bị kích động ngay tối hôm đó ở khu nhà Chòi Canh - đêm đó gã bộc lộ nhiều tư tưởng lệch lạc về thế thái nhân tình, cuộc sống gặp lắm cảnh trái ngang - gã là một kẻ thường mặc cảm tự ti, dễ đưa đẩy đến chỗ phạm tội, gã đang độ tuổi thanh niên bộp chộp, thường hay cãi vã như ta thường nói gã có ân oán hận thù với ngài mục sư Babbington. Chợt đâu gã vác xác tới tu viện Melfort. Rồi gã cho hay một chuyện khó tin nữa, gã nhận được thư của ngài Bartholomew Strange, thêm bằng chứng nữa do nàng Wills đưa ra, cho hay gã cắt được một mẩu tin trên báo loan tin vụ đầu độc nicotine gã cất giấu trong người.
- Từ đó, thưa các bạn tôi thường xuyên bị ám ảnh một cảm giác kỳ lạ. Rõ ràng và hoàn toàn hợp logic cái con người đã phạm tội nhiều lần đó phải là một người xuất hiện ở cả hai nơi; tôi có thể nói cách khác, cái người nằm trong danh sách gồm bảy người - mà theo như tôi nghĩ, chuyện như vậy là đâu vào đây rồi. Một người biết suy luận minh bạch rõ ràng hợp logic đều có thể nghĩ ra được. Tôi nghĩ ra là mình không phải đi tìm một chuyện có thật mà đi tìm một nét đẹp mang tính cách mỹ thuật như bức tranh phong cảnh. Một tên tội phạm quỷ quyệt sẽ nhận ra ngay ai được ghi tên trong danh sách đó phải bị nghi ngờ, lúc đó bọn tội phạm dù nam hay nữ đã tính toán trước không nên xuất đầu lộ diện vào thời điểm đó.
- Nói cách khác, hung thủ giết chết mục sư Babbington và ngài Bartholomew Strange đều xuất hiện ở cả hai nơi - nhưng rõ ràng không phải vậy.
- Vậy ai là người có mặt trong lúc vụ án thứ nhất xảy ra mà không xuất hiện ở vụ án thứ hai? Thử kể ra ngài Charles Cartwright, ông Satterthwaite, nàng Milray và bà mục sư Babbington.
- Có thể một trong bốn người trên đây xuất hiện trong lần vụ án thứ hai ngoài ý muốn chăng? Lúc đó ngài Charles và ông Satterthwaite đang ở tại miền Nam nước Pháp, nàng Milray qua London, còn bà Babbington thì về lại Loomouth. Trong bốn người thì nàng Milray và bà Babbington đáng ngờ hơn cả. Có khả năng là nàng Milray xuất hiện ở tu viện Melfort mà không có ai hay biết? Nàng Milray có dáng dấp bề ngoài kỳ dị, nàng cũng không thể cải trang và ai nhìn thấy rồi khó quên được. Tôi cho là khó có thể nào nàng Milray xuất hiện ở tu viện Melfort mà không ai hay biết, về phần bà Babbington thì cũng nằm trong trường hợp đó.
- Dựa theo cách suy luận vừa nêu trên có thể là ông Satterthwaite hoặc ngài Charles Cartwright đã đến tu viện Melfort mà không ai trông thấy? Ông Satterthwaite thì có lý hơn; nhưng khi nhắc đến tên ngài Charles Cartwright, câu chuyện lại thêm phần rắc rối. Bởi ngài Charles vốn là một nghệ sĩ, ngài luôn thủ vai chính. Nhưng lần này ngài định thủ vai nhân vật nào?
- Vậy thì đến lượt tôi phải xét tên quản gia Ellis.
- Ellis một người bí mật khó hiểu. Cách nay hai tuần, bỗng từ đâu ông ta vác xác đến đây rồi biến mất dạng, xong một vụ giết người. Vì sao Ellis thi hành tội ác một cách êm xuôi vậy được? Bởi Ellis không tồn tại trên thế gian này. Và hơn thế nữa, Ellis là một thứ hình nộm bằng giấy được tô son trét phấn - Ellis không phải là một người bằng xương bằng thịt.
- Nhưng liệu có một con người như vậy không? Rốt cuộc chỉ còn bọn gia nhân ở tu viện Melfort biết rõ ngài Charles Cartwright và ngài Bartholomew Strange lại là bạn thân của Charles. Bọn gia nhân thì tôi đã nắm vững. Vai vế của người quản gia không có gì đáng lo - nếu bọn gia nhân đã nhận dạng được hắn ta - tại sao không làm gì hắn được - rốt cuộc thì mọi chuyện coi như chìm xuồng như một trò đùa. Mặt khác nếu thời gian hai tuần lễ trôi qua khi thấy không còn ai nghi ngờ, mọi việc êm xuôi. Tôi chợt nhớ lại lời kể của mấy người gia nhân về tên quản gia - Ông ta là một người hào hoa, thường lui tới nhà cao cửa rộng, biết nhiều chuyện xì căng đan. Chuyện đó cũng dễ hiểu. Nhưng còn một chi tiết đáng chú ý nữa, người hầu gái Alice kể lại. Nàng kể lể “ông ta sắp xếp công việc theo kiểu cách khác hơn mấy người quản gia trước đây”. Nghe kể xong nghĩ lại lập luận của tôi càng vững chắc hơn.
- Còn chuyện ngài Bartholomew Strange thì lại khác nữa. Ta không giả thiết ngài đã bị mắc mưu người bạn. Dĩ nhiên ngài phải biết nhận ra thật giả. Ta có thể đưa ra bằng chứng về việc đó được không? Có chứ, một người lanh trí như ông Satterthwaite ngay từ lúc đầu đã nắm bắt được mấu chốt câu chuyện - đó là câu bông đùa của ngài Bartholomew, (trái với cung cách ứng xử thường ngày của ngài với bọn gia nhân) - Người là một quản gia xuất sắc, phải không Ellis. Việc này hoàn toàn có thể hiểu được nếu người quản gia là ngài Charles Cartwright hoặc ngài Satterthwaite thay vai đóng thế.
- Bởi ngài Bartholomew chắc chắn phải biết rõ hơn ai việc này. Ellis giả đóng vai để làm trò đùa, có thể là một trò đánh cá, mục đích là để đánh lừa cả buổi tiệc - vậy nên ngài Bartholomew mới ngạc nhiên và buồn cười. Nên lưu ý, ta còn thời gian để ngẫm lại. Nếu có ai trong số các thực khách nhận diện ngài Charles Cartwright tại buổi tiệc lần đầu, cũng không thể đảo ngược tình thế. Mọi chuyện qua đi như một trò đùa. Vậy mà chẳng ai để ý đến tên quản gia đã đứng tuổi lưng khòm, cặp mắt đen tròn xoe với hàm râu quai nón, có một vết bớt đỏ ngay ở cườm tay. Rất dễ nhìn thấy - vậy mà không ai để ý. Cái vết bớt đó giúp ta nhận dạng Ellis - vậy mà qua hai tuần lễ không ai để ý! Chỉ còn một người có thể đã nhìn thấy cái vết bớt là nàng Wills có cặp mắt nhìn soi mói, ta sẽ bàn đến sau.
- Chuyện về sau ra sao? Ngài Bartholomew đã chết. Cái chết lần này không thể xem là bình thường. Cảnh sát đến khám nghiệm, muốn đối chất với Ellis và một số người nữa. Quá nửa đêm hôm đó, Ellis bỏ trốn men theo lối đi bí mật, hắn khoác một bộ mặt mới, hai bữa sau đã thấy hắn dạo chơi trong vườn bông ở Monte Carlo để thấy mình cũng biết đau đớn và bàng hoàng trước cái chết của người bạn.
- Tất cả đó chỉ là giả thiết. Tôi chưa tìm thấy bằng chứng cụ thể, nhưng manh mối đã củng cố cho giả thiết đó. Ngôi nhà tôi ghép bằng những quân bài thật vững chắc. Còn mấy cái thư tống tiền tìm thấy bên trong phòng Ellis thì sao? Cái đó do chính tay ngài Charles tìm ra!
- Và kế đến là chuyện ngài Bartholomew Strange định gởi thư cho anh chàng Manders ngụy tạo một vụ tai nạn đụng xe thì sao? Ồ, với ngài Charles thì chuyện nhân danh ngài Bartholomew để viết một cái thư thì quá dễ? Nếu Manders chưa hủy bỏ cái thư đó thì ngài Charles giả đóng vai Ellis người quản gia phục vụ cho anh chàng. Cũng y hệt như vậy cái mẩu tin cắt trong báo do chính tay Ellis giả dạng nhét vô trong chiếc ví của Oliver Manders.
- Ta nói qua đến nạn nhân thứ ba - phu nhân De Rushbridger. Ta nghe nhắc đến cái tên này bắt đầu từ lúc nào nhỉ? Ngay sau câu chuyện về tên quản gia Ellis nghe thật buồn cười - về câu nói đùa lạ đời của ngài Bartholomew Strange. Mọi sự chú ý chuyển từ ngài qua người quản gia. Ngài Charles lại hỏi ngay cái bức điện do người quản gia mang đến nội dung nói gì. Nội dung bức điện chỉ nói đến một người phụ nữ - bệnh nhân của ngài bác sĩ, ngay lập tức ngài Charles lao vô truy tìm tung tích người lạ mặt bỏ qua chuyện người quản gia. Ngài đến ngay khu dưỡng đường chất vấn bà y tá trưởng. Ngài bám sát bà De Rushbridger cho bằng được.
- Giờ ta xem xét vai trò của nàng Wills trong suốt vở kịch. Nàng Wills có một cá tính kỳ lạ. Nàng thuộc về lớp người không chịu ép mình vô tập thể. Nàng không đẹp cũng không sắc sảo hay thông minh, cũng không dễ gây cảm tình. Khó mô tả nhận dạng cho thật đúng người nàng. Nhưng phải nói nàng rất tinh đời, rất thông minh. Nàng chỉ dùng ngòi bút để chửi đời. Nàng có biệt tài tái hiện những tính cách con người bằng giấy trắng mực đen. Tôi không biết nàng có để ý đến vẻ khác thường ở nơi người quản gia, tôi tin chắc chỉ có mỗi mình nàng trong bàn tiệc để mắt theo dõi người quản gia. Sáng hôm sau, khi vụ án mạng xảy ra, cái tính thường hay soi mói dòm ngó của nàng chợt trỗi dậy mạnh mẽ hơn theo lời một người hầu gái kể lại. Nàng vô phòng nhà Dacres, đi ra sau cánh cửa ngăn cách khu sinh hoạt của bọn gia nhân, trổ tài đánh hơi như một con chồn đang săn mồi.
- Mỗi mình nàng gây cho ngài Charles nhiều lúc khốn đốn. Bởi vậy ngài phải lo đối phó với mỗi mình nàng. Ngài tin chắc sau cuộc nói chuyện với nàng là ngài rất hài lòng nàng có nhìn thấy cái vết bớt trên tay người quản gia. Nhưng rồi sau đó những điều không may lại đến. Tôi không cho là đến ngay cái lúc đó nàng Wills sẽ nghĩ chuyện Ellis có dính dấp với ngài Charles. Tôi cho là nàng chỉ mơ hồ nhận ra một người có nét hao hao giống Ellis. Bởi nàng chỉ là một người bàng quan. Lúc người quản gia bưng thức ăn ra bàn lập tức nàng chú ý ngay - không phải vẻ mặt - mà hai bàn tay nâng đĩa thức ăn.
- Nàng không cho rằng Ellis chính là ngài Charles. Vậy mà lúc ngài Charles đang nói chuyện với nàng, chợt nàng nhận ra ngay ngài Charles chính là Ellis! Và ngay lúc đó nàng yêu cầu ngài thử mời nàng một đĩa rau. Chẳng thấy vết bớt nào ở cườm tay phải hay trái. Nàng lấy cớ để quan sát chính hai tay ngài - tay bưng đĩa thức ăn theo tư thế của Ellis.
- Vậy là nàng vội kết luận. Bởi nàng là một người khác thường. Nàng muốn tự mình nắm bắt vấn đề. Mặt khác, nàng cho là chính ngài Charles đã giết chết bạn mình. Ngài hóa trang làm người quản gia, đúng - nhưng điều đó chưa thể khẳng định ngài là thủ phạm. Người vô tội thường giữ mồm giữ miệng bởi nói ra có thể nguy cho bản thân mình.